Sẽ có thêm nhà phát hành mất khả năng thanh toán
Năm 2022, thị trường trái phiếu doanh nghiệp ghi nhận sự sụt giảm mạnh sau vụ việc một số lãnh đạo tập đoàn lớn bị điều tra, xử lý liên quan phát hành trái phiếu, chứng khoán, cùng với đó là Nghị định số 65/2022/NĐP-CP yêu cầu chặt chẽ hơn về tiêu chuẩn nhà đầu tư và trách nhiệm các bên liên quan khi phát hành trái phiếu doanh nghiệp. Kết quả, tổng lượng phát hành mới trong năm chỉ đạt khoảng 36,3% so với năm 2021, mua lại tăng tới 37,8%.
Các chuyên gia của FiinRatings nhìn nhận, khó khăn thanh khoản sẽ tiếp diễn trong năm nay. Ước tính đáo hạn trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ sẽ có điểm rơi vào năm 2023 và 2024, lần lượt ở mức 157,97 và 341,27 nghìn tỷ đồng. Thị trường có thể chứng kiến thêm nhà phát hành mất khả năng thanh toán, đặc biệt là doanh nghiệp liên tục tăng cường đòn bẩy trong ít nhất 3 năm và có dòng tiền yếu.
Đáng chú ý, rủi ro thanh khoản và rủi ro tái cấp vốn đối với các doanh nghiệp bất động sản sẽ cao hơn. Hai năm tới, gánh nặng đáo hạn của ngành bất động sản sẽ lên tới 230,86 nghìn tỷ đồng, chiếm 35,2% tổng giá trị đáo hạn toàn thị trường. Phần lớn trái phiếu này được phát hành với thời gian đáo hạn từ 3,5 năm trở xuống, cho thấy nhu cầu vay vốn để tái cấp vốn của ngành là rất lớn. Trong bối cảnh đó, các doanh nghiệp sẽ buộc phải dựa vào dòng tiền hiện có hoặc tiếp cận các nguồn vay bên ngoài rủi ro hơn.
“Có thể thấy, tắc nghẽn dòng vốn, áp lực đảo nợ và chất lượng tín dụng giảm sút đang là các vấn đề hiện diện trên thị trường. Về phía nhà đầu tư, sự thiếu minh bạch thông tin trước đó cùng với những diễn biến tiêu cực gần đây đã gây ra tâm lý hoảng loạn, đẩy nhóm này qua trạng thái thận trọng hơn bằng cách gia tăng nắm giữ tiền mặt hay gửi tiết kiệm”, các chuyên gia của FiinRatings nhìn nhận.
Cơ hội cho doanh nghiệp tài chính mạnh, mô hình kinh doanh tốt
Quy mô lớn không đồng nghĩa với năng lực trả nợ tốt
Kết quả kinh doanh 9 tháng của năm 2022 cho thấy, Top 20 nhà phát hành trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ có tỷ lệ bình quân nợ vay/EBITDA (lợi nhuận trước lãi vay, thuế và khấu hao) là 6,99 lần trong khi hệ số chi trả lãi vay chỉ đạt 3,74 lần. Kết hợp với tình hình thắt chặt tín dụng, nhiều doanh nghiệp khó tránh khỏi suy giảm chất lượng tín dụng.
“Một số trường hợp có thể kể đến như HPX (Công ty Cổ phần Đầu tư Hải Phát) đã sử dụng đòn bẩy trái phiếu doanh nghiệp cao nhưng sức khỏe tài chính yếu kém đã gây tác động xấu đến khả năng thanh toán các khoản nợ. Đây cũng là bài học cho các nhà đầu tư về sự cần thiết của việc tự đánh giá chất lượng sản phẩm, hoặc sức khỏe tài chính của doanh nghiệp phát hành khi đầu tư vào các sản phẩm tài chính rủi ro cao”, chuyên gia của FiinRatings lưu ý.
Dù vậy, theo giới phân tích, thị trường trái phiếu doanh nghiệp sắp tới sẽ bước vào chu kỳ mới với nhiều thay đổi cốt lõi giúp kênh vốn này phát triển bền vững hơn.
“Việc kênh vốn này bị kiểm soát chặt hơn đã hỗ trợ cơ quan quản lý nhận diện các doanh nghiệp yếu kém để có các biện pháp khu trú riêng. Mặt khác, các đơn vị phát hành với năng lực tài chính mạnh và mô hình kinh doanh tốt có thể tận dụng thời cơ để mở rộng thị phần kinh doanh của mình trong kỳ kinh doanh sắp tới”, đại diện nhóm nghiên cứu của FiinRatings chia sẻ.
Cũng theo các chuyên gia, loạt vi phạm vừa qua đã gây tâm lý xáo trộn không đáng có song cũng giúp thành phần tham gia hiểu rõ hơn về các vấn đề của thị trường. Về phía nhà đầu tư được hỗ trợ bởi các quy định mới, trong đó yêu cầu đơn vị phát hành, định chế trung gian công bố thông tin về tình hình tài chính và hồ sơ chào bán trái phiếu doanh nghiệp. Sự minh bạch thông tin sẽ được cải thiện dần với sự phát triển của hệ thống giao dịch thứ cấp tập trung vào năm sau.
Trong bối cảnh thanh khoản mắc kẹt, doanh nghiệp có chất lượng tín dụng kém có thể chứng kiến dòng tiền bị bào mòn và khó khăn tiếp cận vốn đảo nợ. Tuy nhiên, các đơn vị có dòng tiền mạnh và huy động được vốn quốc tế vẫn sẽ vượt qua được giai đoạn trên. Năm 2022 ghi nhận nhiều doanh nghiệp tiếp cận vốn quốc tế, như Chứng khoán Bản Việt (105 triệu USD) và F88 (60 triệu USD)…
Bên cạnh đó, Việt Nam sẽ sớm ban hành Quy định tiêu chí môi trường và xác nhận đối với dự án được cấp tín dụng xanh, phát hành trái phiếu xanh. Điều này sẽ tạo cú hích cho nhiều ngành như năng lượng, xây dựng/bất động sản xanh… tăng trưởng. Hiện, một số doanh nghiệp đã huy động tín dụng xanh thông qua quá trình xác minh với Tổ chức Trái phiếu Khí hậu (“CBI”) cho các dự án năng lượng gió/mặt trời.
Đặc biệt, theo các chuyên gia, nếu dự thảo sửa đổi Nghị định 65/2022/NĐ-CP cho phép gia hạn nợ được thông qua sẽ giải tỏa áp lực đáo hạn. Tại họp báo Chính phủ thường kỳ tháng 1.2023, Thứ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Đức Chi xác nhận, dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung một số nội dung của Nghị định 65 sẽ được trình Chính phủ trong tuần tới.
"Chúng tôi kỳ vọng Chính phủ sẽ sớm thông qua Nghị định mới để thích ứng với tình hình thực tế, củng cố niềm tin của thị trường, tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp phát hành; đồng thời bảo vệ được quyền và lợi ích hợp pháp của các nhà đầu tư tham gia thị trường trái phiếu doanh nghiệp”, Thứ trưởng Nguyễn Đức Chi nói.
